Những người quen thuộc với ngọc trai Akoya chắc hẳn đã từng được nghe đến huyền thoại về Kokichi Mikimoto. Câu chuyện của ông gắn liền với ngành công nghiệp ngọc trai và trên thực tế, từ “Mikimoto” còn đồng nghĩa với từ “ngọc trai được nuôi”.
Một ngành công nghiệp mới ra đời
Sinh năm 1858, Mikimoto là con cả trong gia đình chuyên cung cấp Mỳ tại Nhật Bản. Lần đầu tiên ông quan tâm đến ngọc trai là khi xem các thợ lăn ngọc trai của Ise, trên bờ biển Toba thuộc Tỉnh Mie. Tại thời điểm đó, chỉ tồn tại duy nhất những viên ngọc trai thiên nhiên. Việc nuôi trai để tạo ra ngọc trai từng được xem là hoạt động bất khả thi về mặt sinh học.
Ông Kokichi Mikimoto thời trẻ
Ở vào tuổi 30, Mikimoto bắt đầu tiến hành nghiên cứu trên các giống trai bản địa vùng Akoya. Sử dụng phương pháp được phát triển tại Trung Quốc vào nhiều năm trước đó, ông đã đặt một nhân hạt vào trong miệng trai Akoya và thả lại chúng vào trong nước để tạo ra ngọc thô. Khi những viên ngọc trai thô này được lai tạo thành công, ông muốn tạo ra các viên ngọc trai tròn, hoàn hảo.
Kokichi Mikimoto, người được biết đến rộng rãi với tư cách là cha đẻ của ngành công nghiệp ngọc trai nuôi
Vào năm 1905, Mikimoto đã khám phá ra một kỹ thuật mới. Bằng cách bọc nhân trong mô áo của một nhuyễn thể khác (loại mô chỉ phát triển ở dưới miệng của con trai) và cấy vào vật thể sống khác, một viên ngọc trai hoàn chỉnh sẽ ra đời. Mikimoto không biết rằng chính các mô áo này chứa các tế bào biểu mô – đây là những tế bào tiết xà cừ. “Xà cừ” là chất tạo ra vỏ nhuyễn thể và ngọc trai. Mikimoto nộp đơn và được cấp bằng sáng chế cho khám phá mới này. Ông đã tìm ra, hay nói cách khác ông tin rằng mình đã tìm ra, phương pháp đầu tiên và duy nhất nuôi cấy ngọc trai nguyên hạt trên thế giới. Vào năm 1916, Mikimoto bắt đầu tiến hành sản xuất hàng loạt ngọc trai nuôi Akoya.
Trong vài năm tiếp theo, Mikimoto bắt đầu phát triển nhiều trang trại ngọc trai. Sản lượng tăng. Những viên ngọc trai của ông đã được chấp nhận rộng rãi tại Nhật Bản và trở thành một biểu tượng của sự đổi mới và là niềm tự hào của quốc gia. Tuy nhiên, các quốc gia bên ngoài Nhật Bản lại ít biết đến sự phát triển của ngành công nghiệp đã sẵn sang lật đổ kinh doanh thương mại các sản phẩm ngọc trai thiên nhiên – một trong những phân khúc thị trường có lịch sử lâu đời và cổ xưa nhất trong ngành công nghiệp trang sức.
Con đường dẫn đến sự chấp nhận
Mikimoto đã nhận được sự chấp thuận cho các sản phẩm trang sức ngọc trai nuôi cấy của chính mình. Ông đã đạt được sự công nhận trên toàn thế giới và đạt được huy chương tại triển lãm thế giới tại Paris vào năm 1900 và một lần nữa đạt được huy chương tại triển lãnh thế giới tại St.Louis vào 4 năm sau. Ông đã mở thành công các chuỗi cửa hàng tại Nhật Bản, Trung Quốc, Châu Âu, Ấn Độ và Hoa Kỳ. Tuy nhiên để nhận được sự chấp nhận cho loại ngọc trai tròn mới được nuôi cấy vấp phải nhiều thách thức hơn.
Một thợ lặn ngọc trai của Nhật Bản trong trang phục lăn truyền thống
Tại Pháp, Mikimoto phải đối mặt với một thách thức đến từ đại lý ngọc trai thiên nhiên nổi tiếng Leonard Resenthal. Đại lý này đã kiện Mikimoto ra tòa. Rosenthal cáo buộc ngọc trai của Mikimoto là sản phẩm đạo nhái vì chúng được hoàn thành dưới sự can thiệp của con người. Bất chấp những lời dèm pha, nhiều người đã đứng về phía Mikimoto, trong đó có nhà động vật học người Anh H. Lyster Jameson. Theo quan điểm khoa học của mình, Jameson chỉ ra rằng, ngọc trai của Mikimoto giống hệt như những viên ngọc trai trong tự nhiên.
Ảnh tư liệu của Rudolf Voll
Sau nhiều vụ kiện tại tòa án, Mikimoto đã giành quyền đặt tên những viên đá quý được nuôi của mình là “ngọc trai.” Sự việc vẫn chưa đến hồi ngã ngũ tại đó cho đến khi Hội nghị Quốc tế về Trang sức lần thứ nhất diễn ra vào năm 1926 tuyên bố rằng thương mại quốc tế ghi nhận và thừa nhận tên gọi “ngọc trai được nuôi cấy”. Từ đó trở đi, tất cả những viên ngọc trai được nuôi dưới sự can thiệp của con người bao gồm ngọc trai ở vùng nước ngọt, Tahitian, Nam Hải và tất cả ngọc trai dạng keishi, đều được gọi là ngọc trai được nuôi.
Mikimoto đối mặt với ít khó khăn hơn tại thị trường Hoa Kỳ. Năm 1931, ông đã có được các cửa hàng trên khắp thế giới, tất cả các sản phẩm đều được cung cấp bởi 51 trang trại sở hữu tại Nhật Bản. Vào năm 1938, có hơn 360 trang trại ngọc trai đi vào hoạt động tại Nhật Bản, cán mốc sản xuất được gần 11.000.000 viên ngọc trai. Sự phổ biến của ngọc trai nuôi song song với quá trình phát triển dường như không có hồi kết. Tuy nhiên dự cảm về một biến cố lớn sắp xảy ra, trong một khoảng thời gian ngắn, sẽ làm thay đổi quá trình của nền công nghiệp ngọc trai Nhật Bản.
Ảnh tư liệu của Rudolf Voll
Phần lớn ngành nuôi cấy trai của Nhật bị phá hủy trong Chiến tranh thế giới thứ hai. Ngay cả cửa hàng flagship của nhà Mikimoto tại quận Ginza ở Tokyo cũng phải chịu chung số phận với thành phố nơi nó tọa lạc.
Không phải trại nuôi trai nào cũng ngừng hoạt động trong thời chiến. Nhưng tính tới năm 1946, sản lượng trai của tỉnh Mie giảm từ 7,000,000 viên năm 1938 nay còn có 370,000 viên. Sản lượng của các tỉnh khác cũng giảm sút tương tự.
Sự Ra Đi Của Một Huyền Thoại
Kokichi Mikimoto sống tới tận 96 tuổi, thành tích này được ông quy cho là nhờ nuốt một viên ngọc trai nuôi mỗi ngày khi về già. Ông mất ngày 20 tháng 9 năm 1954 vì những nguyên nhân tự nhiên. Thậm chí trước khi qua đời vào hôm đó, ông còn thảo luận kế hoạch lập thêm 15 trang trại mới ở Isa-Shima.
Một bức tượng của Kokichi Mikimoto đặt bên ngoài Bảo tàng Ngọc trai Mikimoto
Mikimoto là một người có tầm nhìn xa trông rộng. Ông biết rằng trai ngọc akoya không phải là loại vỏ duy nhất có thể sản xuất ngọc. Trên thực thế, ông đã tiến hành nhiều dự án thử nghiệm sử dụng các giống trai khác chẳng hạn như Pinctada margaritifera, hay còn gọi là trai ngọc môi đen (black lip). Loài trai này ngày nay được dùng phổ biến trong các trang trại nuôi ngọc trai Tahiti ở vùng lãnh thổ Polynesia thuộc Pháp.
Mikimoto là một người có tầm nhìn xa trông rộng. Ông biết rằng trai ngọc akoya không phải là loại vỏ duy nhất có thể sản xuất ngọc. Trên thực thế, ông đã tiến hành nhiều dự án thử nghiệm sử dụng các giống trai khác chẳng hạn như Pinctada margaritifera, hay còn gọi là trai ngọc môi đen (black lip). Loài trai này ngày nay được dùng phổ biến trong các trang trại nuôi ngọc trai Tahiti ở vùng lãnh thổ Polynesia thuộc Pháp.
Tổng hợp (Theo Pearlsasone)
